Schoolvisie: de basis voor kwaliteit en betrokkenheid in het onderwijs
Vorige maand presenteerde de Inspectie van het Onderwijs het jaarlijkse rapport ‘De Staat van het Onderwijs’. Helaas blijkt hieruit uit dat veel scholen een gerichte schoolvisie nog missen. De Inspectie ziet dat kwaliteitszorg begint bij een gedragen onderwijsvisie en een heldere vertaling naar ambities en concrete doelen. Hieraan schort het nogal eens in het voortgezet onderwijs, constateert de Inspectie. Het effect? Frustratie bij docententeams en meer uitval van leraren. Een prangende kwestie, gezien het lerarentekort in Nederland. Onze nieuwe collega Ester Moraal promoveerde afgelopen najaar aan de Rijksuniversiteit Groningen op het thema schoolvisie en deelt haar werkwijze.
Het belang van een duidelijke en gedragen schoolvisie
Een schoolvisie is de basis voor kwaliteitszorg en betrokkenheid in het onderwijs. Een duidelijke schoolvisie helpt scholen om hun ambities en doelen helder te formuleren en te realiseren. Een sterke visie fungeert als een kompas voor zowel medewerkers als leerlingen en ouders, waardoor iedereen weet waar de school voor staat en naar toe werkt.
Lerarentekort
We weten dat ongeveer 30% van de leraren in het voortgezet onderwijs in de eerste jaren van de loopbaan uitvalt. Ze vallen uit door de werkdruk die ze ervaren, maar ook door het ontbreken van een helder schoolbeleid. Terwijl dat juist de verbindende factor kan zijn. Ester: “Vaak zien we dat gesprekken over het werven en behouden van leraren gaan over het salaris verhogen of de werkdruk verminderen om zo medewerkers te binden. Maar uit onderzoek blijkt dat dat geen oplossingen zijn die écht werken. We weten dat als leraren zich kunnen verbinden aan een duidelijke visie, dat wel echt de betrokkenheid verhoogt.”
Staat van Onderwijs
De Inspectie van het Onderwijs trok dezelfde conclusie. Ieder jaar schrijft de inspectie een rapport en presenteert dit, zo ook in april 2024. Wat zij zien? Dat op veel scholen een gemeenschappelijke visie ontbreekt. Hun advies is dan ook om te zorgen voor een helder geformuleerde schoolvisie, die gedragen wordt door het team. Maar eerlijk is eerlijk; dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Een punt dat dus hoog op de agenda’s moet komen staan bij veel scholen.
Grote uitdaging
Het is moeilijk om heel kort en bondig je visie op onderwijs te vormen, volgens Ester. “Veel scholen worstelen met het formuleren of uitdragen van hun visie. Vaak is het te algemeen, zoals ‘wij gaan voor goed onderwijs’. Maar dat zegt niks. Of scholen vinden alles belangrijk, waardoor er geen focus is. Medewerkers hebben dan geen beeld bij wat echt belangrijk is en kunnen lastiger onderscheid maken tussen ‘need to have’ en ‘nice to have’. Bovendien leidt een gebrek aan keuzes tot onduidelijke prioriteiten, waardoor individuen en teams hun eigen keuzes maken. Soms merken we dat de opvattingen van docenten op een school erg uiteenlopen. Dus zodra je een visie gaat formuleren, ga je een deel van de mensen niet vinden. Dus ja, het is heel lastig.”
Ontwikkel visie en draagvlak tegelijk
We kunnen dus stellen dat een heldere, gedragen schoolvisie de basis is voor kwaliteit. Maar het is ook de basis voor een duidelijke positionering van de school. Fijn voor zowel medewerkers, als voor ouders en leerlingen, want waar staat een school voor en waar kiezen ze voor? Uit Esters onderzoek blijkt onder andere dat je voor een heel algemeen geformuleerde schoolvisie misschien wel makkelijk draagvlak líjkt te vinden, maar dat uit zo’n algemene visie niet duidelijk wordt wát er precies door het team gedragen wordt.
“Om een visie écht met het team te kunnen dragen, is het van belang dat de visie helder en scherp geformuleerd is. Het formuleren van een heldere én gedragen visie vergt tijd voor afstemming met het hele team”, aldus Ester.
Interdisciplinaire, wetenschappelijk onderbouwde werkwijze
Het formuleren van een scherpe visie is dus een tijdrovend proces. Daarom is het belangrijk dat scholen dit op de juiste manier aanpakken. Hiervoor heeft Beteor een bewezen aanpak met heldere stappen waarin de visie en draagvlak tegelijk ontwikkeld worden. De toegevoegde waarde van Beteor zit onder andere in de interdisciplinaire aanpak waarbij inzichten uit de arbeids- en organisatiepsychologie en uit de onderwijskunde worden toegepast. Ester brengt daarin belangrijke onderbouwing aan door inzichten uit de wetenschap toe te voegen. “Wij begeleiden scholen die hun schoolvisie concreet willen formuleren en willen uitwerken in de schoolpraktijk. Bijvoorbeeld omdat ze de huidige visie niet richtinggevend genoeg vinden of omdat er door een aanstaande fusie van scholen sowieso naar een nieuwe visie gekeken moet worden. We kiezen samen met de opdrachtgever een passende aanpak, die globaal bestaat uit zes of zeven stappen. De invulling van de stappen bepalen we samen met de opdrachtgever en is afhankelijk van de situatie van de school”, legt Ester uit.
Verbindende voordelen
Dit traject duurt zeker een schooljaar. Maar daarna merk je als snel de effecten. “Een goede schoolvisie is als het fundament onder een huis”, aldus Ester. “Dit moet stevig zijn. Bovendien geeft het richting. Je visie is een filter voor de keuzes die je maakt in een organisatie. Dat betekent dat je beleid niet alle kanten op gaat en dat je heel betrouwbaar bent als school. Voor docenten, leerlingen en ouders. Zij weten waar de school voor staat, naar toe wil en welke keuzes ze kunnen verwachten. Dit geeft hen de kans om zich daaraan te verbinden. Ook merken we dat het onderling vertrouwen in teams versterkt, de betrokkenheid groter wordt en een schoolorganisatie echt een professionaliseringsslag slaat.”
Externe expertise nodig?
Een duidelijke en gedragen schoolvisie is cruciaal voor het succes van elke school. Bij Beteor helpen we scholen graag om deze visie te formuleren en te implementeren, zodat ze een solide basis hebben voor kwaliteit en betrokkenheid.
Wil je op jouw school komend schooljaar werken aan een heldere, gedragen visie en wil je daarvoor ruimte reserveren in de jaarplanning van 2024-2025? Kun je een beetje externe begeleiding daarbij goed gebruiken? Dat begrijpen wij. Soms helpt het om iemand van buitenaf in te schakelen die het proces kan bewaken. Mark Haans, arbeids- en organisatiepsycholoog en Ester Moraal, onderwijskundige, helpen je hier graag bij.