Visie op onderwijs: waarom een sterke visie essentieel is voor betrokken docenten

Elke school heeft haar eigen cultuur en werkwijze, maar wat onderscheidt scholen waar docenten zich écht verbonden voelen? Een krachtige, gedeelde visie blijkt hierin een cruciale rol te spelen. Als schoolleiders werken aan een visie die niet alleen theoretisch sterk is, maar ook praktisch uitvoerbaar, kunnen ze een omgeving creëren waarin docenten zich gesteund en betrokken voelen. In deze blog deel ik wetenschappelijke inzichten, praktijkvoorbeelden en ervaringen van docenten en schoolleiders die aantonen hoe een sterke schoolvisie een positief verschil maakt.

Zo’n tien jaar geleden zat ik tijdens de pauze naast mijn collega Willy, een ervaren docent met humor en inzet. Toch mopperde Willy vaak over de school en het werk. Toen ik vroeg waarom Willy desondanks nog steeds hier werkte, was het antwoord verrassend: “Ik kan niks anders.” Deze opmerking bleef me bij en leidde uiteindelijk tot een promotieonderzoek aan de Rijksuniversiteit Groningen. Ik wilde weten welke rol een gedeelde schoolvisie speelt in de werkbeleving van docenten en ontdekte hoe bepalend zo’n visie kan zijn voor hun motivatie en betrokkenheid.

Inhoudsopgave

Verschil tussen scholen

Zo’n tien jaar geleden startte ik mijn onderzoek naar wat docenten bindt aan hun werk en hoe een school daar invloed op heeft. In de verkennende fase interviewde ik ervaren docenten van twee scholen: een vrijeschool en een reguliere school. Ik zag veel verschillen tussen deze scholen.
De docenten van de vrijeschool hadden zich verbonden aan een school met een uitgesproken onderwijsvisie en hadden collega’s met ongeveer dezelfde opvattingen. Dat gaf een gevoel van onderling vertrouwen, waardoor docenten – óók docenten met veel ervaring – bij elkaar in de les gingen kijken en intervisie met video-observaties deden. Eén van de docenten verwoorde het belang van onderling vertrouwen voor professionalisering als: “Ik denk dat openheid een van de belangrijkste dingen is. In een veilige situatie kun je leren. Dan kun je open staan. Als dat niet zo is kun je niet leren.”
De docenten van de vrijeschool waren sterk verbonden met een gezamenlijke visie, geworteld in antroposofie. Zoals een van hen, Tristan, het mooi verwoordde: “Als de vrijeschool niet had bestaan, was het nooit bij me opgekomen om het onderwijs in te gaan.” De gedeelde waarden zorgden ervoor dat docenten zich verbonden voelden, openstonden voor feedback en van elkaar leerden.
Docenten op de reguliere school gaven een ander beeld. Ze vertelden dat de school geen duidelijke visie had en dat de koers van het onderwijs niet altijd helder was. Een docent beschreef de sfeer als ‘voorzichtig’, met collega’s die minder openstonden voor feedback. “We hebben een cultuur van voorzichtigheid in plaats van zorgvuldigheid. Iedereen loopt een beetje op eieren,” gaf een ervaren docent aan.
Ik vermoedde dat de visie van de vrijeschool een rol speelde in de manier waarop docenten hun werk beleefden. Ik wist alleen niet of dat kwam door de antroposofische levensovertuiging of door het pedagogisch-didactisch concept op de vrijeschool.
Voor grootschalig vervolgonderzoek vergeleek ik daarom vrijescholen (met een uitgesproken levensovertuiging en een uitgesproken pedagogisch-didactisch concept) met gereformeerde scholen (met een uitgesproken levensovertuiging) en traditionele vernieuwingsscholen (met een uitgesproken pedagogisch-didactisch concept) en reguliere scholen, zonder uitgesproken visie. Ik ontwikkelde een vragenlijst, die door meer dan 400 docenten van 24 scholen werd ingevuld.
Wat bleek? Docenten van vrijescholen, gereformeerde scholen en traditionele vernieuwingsscholen delen de visie van hun school meer, hebben vaker dezelfde opvattingen als collega’s en werken – gebaseerd op onderling vertrouwen – vaker gericht en gezamenlijk aan hun professionele ontwikkeling dan docenten op reguliere scholen zonder uitgesproken visie.

Ook vond ik een positieve relatie tussen het hebben van een gedeelde schoolvisie en betrokkenheid van docenten. Als mijn oud-collega Willy op een school had gewerkt met een heldere, door het docententeam gedeelde visie, was het idee “ik kan niks anders” er wellicht niet geweest.

Inzichten uit de wetenschap

Wetenschappelijk onderzoek bevestigt dus het belang van een gedeelde visie op de werkbeleving van docenten. Docenten voelen zich meer verbonden met hun werk als zij zich kunnen identificeren met de kernwaarden van hun school. Een heldere schoolvisie zorgt voor meer betrokkenheid en motivatie, wat ook de samenwerking en professionalisering tussen docenten bevordert. Dit betekent dat schoolleiders niet alleen een visie moeten ontwikkelen, maar dat die visie ook breed gedragen moet worden door alle medewerkers

Mijn onderzoek aan de Rijksuniversiteit Groningen liet zien dat docenten van scholen met een uitgesproken visie, zoals vrijescholen en gereformeerde scholen, zich sterker verbonden voelen met hun werk en hun team. Zo’n gevoel van verbondenheid komt niet vanzelf; het vraagt om een duidelijke koers en onderling vertrouwen. Wanneer schoolleiders samen met hun team een visie ontwikkelen en vertalen naar concrete acties, ontstaat een gedeelde verantwoordelijkheid en betrokkenheid.

Quotes van docenten: hoe visie de praktijk beïnvloedt

Ervaring van docenten laat duidelijk zien hoe een visie richting geeft aan hun werk. Max, een ervaren docent van de vrijeschool, gaf aan hoe belangrijk het voor hem is dat hij “vraagvindend mag werken.” Hieruit blijkt hoe een duidelijke visie de dagelijkse praktijk en het onderwijsproces beïnvloedt en docenten vrijheid biedt binnen een kader. Lucas, een andere docent, beschrijft het zo: “Een leraar is er voor de leerlingen. Het vak is een hulpmiddel om die leerlingen verder te helpen.” Deze uitspraken tonen aan hoe visie niet alleen richting geeft, maar ook de onderliggende motivatie van docenten raakt.

Visie vertalen naar concrete acties

Een visie die alleen op papier bestaat, zal weinig impact hebben. Om echt effectief te zijn, moet een schoolvisie worden vertaald naar de dagelijkse praktijk. Scholen die hun visie helder vertalen naar concrete doelen en acties, zoals pedagogische routines, blijken succesvoller in het behouden van betrokken docenten.
Daarom is het essentieel dat schoolleiders en teams regelmatig tijd inplannen om samen te werken aan de uitvoering van hun visie, bijvoorbeeld in de vorm van intervisies, feedbacksessies en gezamenlijke ontwikkelprojecten.

Door deze concrete acties wordt de visie levend, en voelen docenten dat ze samen werken aan een gemeenschappelijk doel. Zij zullen al snel ervaren dat deze aanpak niet alleen hun betrokkenheid vergroot, maar ook hun professionele ontwikkeling stimuleert.

Hoe Beteor helpt bij het ontwikkelen van een krachtige schoolvisie

Bij Beteor werken we dagelijks aan het ondersteunen van scholen bij het ontwikkelen en implementeren van een heldere schoolvisie. Met mijn achtergrond als onderwijswetenschapper begrijp ik hoe belangrijk een gedeelde visie is voor de werkbeleving van docenten. Samen met mijn collega’s, die een achtergrond hebben in organisatiepsychologie, zetten we onze expertise in om schoolleiders en teams te begeleiden bij dit proces.

In onze opleiding Onderwijskundig Leiderschap helpen we schoolleiders om hun onderwijskundige basis te versterken en een visie te ontwikkelen die daadwerkelijk leidt tot beter onderwijs. We gebruiken hierbij inzichten uit mijn promotieonderzoek en combineren deze met praktische tools en methodieken. Ons doel is dat schoolleiders na deze opleiding in staat zijn om met hun team een krachtige, gedragen visie te ontwikkelen en te vertalen naar de praktijk.

Wil je verder praten over het belang van een gedeelde visie?

Heb je interesse in mijn proefschrift of wil je van gedachten wisselen over het belang van een gedeelde schoolvisie voor de werkbeleving van docenten? Laat het me weten. Ik bespreek graag hoe een sterke, gezamenlijke visie een positieve impact kan hebben op jouw school en team.

De wereld om ons heen verandert razendsnel. Maar wat betekenen deze ontwikkelingen voor jou? En hoe kun je erop inspelen? Blijf op de hoogte van de nieuwste inzichten en je ontvangt elk kwartaal de Beteor inspiratiebrief » 

Ester Moraal

il je een sterke schoolvisie ontwikkelen die docenten motiveert en verbindt? Neem contact op met Ester Moraal en ontdek hoe jouw school doelgericht en praktisch stappen kan zetten.
Kom in contact

Organisatieadvies

Begeleiding en advies om je organisatie verder te laten groeien en ontwikkelen? Kom in contact met de experts van Beteor! 
Ga naar organisatieadvies

Deel dit bericht op

Contact

Piuslaan 70a
5614 CM Eindhoven

Social Media
Linkedin Twitter Facebook
Werkvelden
Diensten
Links