3 tips voor het veranderen van gedrag van anderen
“Waarom doen ze nou niet gewoon wat ik zeg?”
Sommige pas benoemde leidinggevenden die we spreken verzuchten wel eens: “En dan bén ik de baas, doen ze nóg niet wat ik zeg!” Tja. Kennelijk is het dus niet voldoende om de ‘sterren en de strepen’ te hebben om invloed op anderen te hebben. Hieronder 3 tips om het gedrag van anderen te veranderen.
Gedrag veranderen? Dat is toch manipulatie?
Manipulatie is onvermijdelijk tussen mensen. Iedereen die iets van een ander wil manipuleert en beïnvloedt. Net zoals voor communicatie geldt: ‘Je kunt niet niet-communiceren’ (Watzlawick 1970), kun je ook niet niet-beïnvloeden. Tenzij je helemaal niks met elkaar te maken hebt. Daarmee zijn manipulatie en beïnvloeding an sich waardevrije begrippen. De doelen die je nastreeft met je beïnvloeding zijn dat echter niet. Iemand die zich gemanipuleerd voelt heeft vooral last van je doel, dat bijvoorbeeld als onterecht of verborgen ervaren wordt.
Eerst de bodem: waarom veranderen mensen hun gedrag?
De filosoof Hume zei het al: de mens is een slaaf van zijn passies. Eerst komt het gevoel, dan pas het verstand. Het gevoel is snel en actief, het verstand is traag en lui. Een bekende metafoor in dit verband is die van de olifant en zijn berijder (Haidt 2006). De olifant staat voor de emotionele mens, de berijder voor de rationele, denkende mens.
Een van de denkfouten die de berijder vaak maakt, is dat hij denkt dat hij de baas is over de olifant. De olifant, echter, gaat gewoon zijn gang en heeft bij wijze van spreken al de afslag genomen voor de berijder zijn hand heeft uitgestoken. Waar de berijder wél goed in is, is achteraf het gedrag van de olifant goedpraten.
Gemak en gelegenheid
Een andere belangrijke factor bij gedragsverandering is het gemak of de gelegenheid die mensen ervaren om gedrag te veranderen. Stel, mijn vrouw heeft me na weken zeuren eindelijk zo ver dat ik de beukenhaag ga snoeien. Ik vind het snoeien van de beukenhaag uitgesproken rotwerk. En ik ben liever lui dan moe.
Maar afijn, terwijl ze wegfietst naar haar werk ga ik zuchtend en steunend aan de slag: verlengsnoer, kabelhaspel en dan: op naar het tuinhuisje voor de snoeischaar. Tuinhuisje op slot, dus weer terug naar de keuken, op zoek naar de sleutel….die nergens te vinden is. Na een kwartier scheldend en vloekend zoeken geef ik het op en ga gitaar spelen.
Mijn vrouw is ’s avonds natuurlijk niet boos maar verdrietig en de rapen zijn helemaal gaar als de sleutel van het tuinhuisje in de zak van haar jas blijkt te zitten…die ze aanhad toen ze weg was naar haar werk.
Kortom: elke beïnvloedingsstrategie die geen rekening houdt met de gevoelens van de ander, die niet appelleert aan het verstand en het de ander niet gemakkelijk maakt om te veranderen, is gedoemd te mislukken (Heath & Heath 2010).
Tip 1: praat met de olifant
Bedenk dat de olifant groot en sterk is. Als hij meewerkt verzet hij bergen, maar ook: hij schrikt snel en hij háát het maken van fouten (ook al zegt hij iets anders…). Geef de olifant dan ook het gevoel dat hij er toe doet en dat hij mee mag denken. Een olifant die zich niet gehoord voelt, gaat harder roepen. Luisteren, doorvragen en samenvatten zijn essentiële vaardigheden.
Vraag naar zorgen, interesses, ambities en vraag dóór. Deel de beoogde veranderingen op in kleine, maar haalbare stappen in de goede richting. Bedenk dat straffen en de vinger op zere plekken leggen misschien intuïtief wel goed voelt, maar helemaal niet zo effectief is als de meeste mensen denken. Geef juist veel complimenten en bekrachtig op die manier het gewenste gedrag.
De olifant moet het leuk en de moeite waard vinden om in beweging te komen.
Doe dat vooral ook wanneer je zelf denkt ‘dat het niet opschiet’ of ‘dat er veel meer in had gezeten’. Blijf opletten en stuur op tijd bij als het mis gaat: de olifant zal sneller dan je denkt overhellen en loopt dan geheid de andere kant op!
En tenslotte: de olifant moet het leuk en de moeite waard vinden om in beweging te komen. Schets een wenkend perspectief, iets dat de moeite waard is en dat enthousiasme losmaakt. Verhalen helpen goed, net zoals plaatjes en positieve ervaringen.
Tip 2: praat met de berijder
De berijder is de bewuste denker en de planner die vooruit kijkt. Helaas beschikt de berijder over hersens die denken wat ze willen, of dat nou goed of slecht is. En trouwens: veel van wat die hersens denken ligt nogal voor de hand en is gevormd door ingesleten gewoontes. En daarbij verzetten die hersens zich ook nog eens tegen mentale training (iedereen die heeft geprobeerd om volgens de regels der kunst te leren mediteren weet waarover ik het heb).
Gelukkig is de berijder geholpen met heldere doelen, maar niet teveel tegelijk, dus: focus en prioriteiten! En het helpt enorm om kritische stappen op weg naar het doel goed door te praten en te voorzien van hulpmiddelen.
Denk aan wekelijkse gesprekken, vragen naar gewenste ondersteuning, handleidingen, checklists, stappenplannen. En de berijder heeft er veel baat bij wanneer hij geholpen wordt om anders en beter te leren denken over zijn eigen kwaliteiten en valkuilen én die van anderen.
Tip 3: maak het de ander gemakkelijk om te veranderen
Leg – kortom – de sleutel van uw tuinhuisje klaar én in het zicht van de berijder… De kunst is hier om het pad voor de olifant en de berijder te effenen. En dat kan gelukkig op heel veel manieren.
Goede werkinstructies, checklists en protocollen helpen, net zoals on-the-job training en coaching. Mensen zijn gewoontedieren en dus is het zaak om goede gewoonten snel op te sporen en met elkaar te delen, bijvoorbeeld tijdens het werkoverleg. Het helpt om kleine ‘fanclubs’ te vormen van mensen die samen graag aan één bepaald thema werken en die elkaar dus kunnen helpen. Niet alleen met inhoudelijke zaken, maar ook om elkaar sociale steun te bieden en elkaar aan de gang te houden.
Het vieren van successen en het steeds weer terugkomen op het grotere geheel of het einddoel helpt omdat mensen op die manier steeds blijven zien ‘waar ze het ook alweer allemaal voor doen’ (maar omdat de berijder nogal lui is, moet u het wel vaak herhalen…).
Meer weten over persoonlijke ontwikkeling?
Onze adviseurs coachen en begeleiden jou op verschillende manieren bij je persoonlijke ontwikkeling. De mogelijkheden zijn groot.