Al 15 jaar Etappe Engelberg: Sjoerd vertelt waarom dit leiderschapsprogramma nooit verveelt
Prachtige wandeltochten door de gebergten van Zwitserland. Mooie uitzichten, af en toe uitdagende stukken en ontspannende rustmomenten. Dat alles in goed gezelschap en met bijzondere gesprekken. Tijd om even naar binnen te keren en te onderzoeken of je nog wel op het goede pad zit. Of dat je dingen anders wil gaan doen. Ieder jaar gaat Sjoerd Molenaar met collega Jaap Engbers en 8 tot 12 deelnemers deze uitdaging aan. En hij zou geen jaar willen missen. Wat is nu de magie van ‘Etappe Engelberg’? Sjoerd neemt ons mee in zijn verhaal.
De oorsprong
De geboorte van Etappe Engelberg in 2008 heeft Sjoerd niet meegemaakt. Wel weet hij precies te vertellen hoe het idee is ontstaan. “Jaap is de oprichter van dit programma”, aldus Sjoerd. “Samen met twee mensen met wie hij veel samenwerkte, gingen ze in Engelberg overnachten en wandelen.
Boven op een bergtop kwam het inzicht: ‘het zou toch briljant zijn om in deze omgeving een leiderschapsprogramma te organiseren voor het onderwijs?’ En zo geschiedde. We zijn er heilig van overtuigd dat beter leiderschap leidt tot beter onderwijs. Onderzoek toont dat ook aan. We vinden het mooi om daaraan bij te dragen.”
“Veel deelnemers zeggen na de expeditie: ‘veel van wat er voorbij is gekomen wist ik al, alleen nu moet ik er wel écht iets mee gaan doen’.”
– Sjoerd Molenaar – adviseur –
Sjoerds drijfveer
Toen Sjoerd kennismaakte met dit programma was hij meteen verkocht. “De omgeving is prachtig. Ik vind het heerlijk om te wandelen, vooral in de bergen. Daarnaast houd ik van goed gezelschap en diepgaande gesprekken. Deze combi maakt het ontzettend leuk om te doen. Het is een fantastische mix van het fysieke en het mentale. Het is aangenaam om lekker buiten te zijn, en dat samen met gemotiveerde mensen.
Ieder jaar komt er weer een nieuwe groep met andere vraagstukken. Het zijn ook allemaal leuke mensen. Omdat ze bevlogen zijn en iets willen bereiken. Dan heb je aan mij een goeie. Deelnemers gaan vooral zelf aan de slag en aan knoppen draaien. Wij mogen meedenken en zijn vooral reisleider. We zorgen dat de condities op orde zijn en fungeren als goede gesprekspartner. Dit zijn de krenten uit de pap voor mij”, vertelt Sjoerd met een stralende glimlach.
Levenslange band
Sjoerd ontmoet graag nieuwe mensen. Dat maakt deze reis extra mooi. “Ik ben psycholoog en vind het leuk om met mensen te praten. Dat doe ik nu 5 dagen in plaats van 1 uur. Dit tripje brengt mensen op ideeën, dat vind ik een mooie gedachte. Veel deelnemers zeggen na de expeditie: ‘veel van wat er voorbij is gekomen wist ik al, alleen nu moet ik er wel écht iets mee gaan doen’.”
Maar de betrokkenheid van Sjoerd stopt niet na die 5 dagen. “Het levert nieuwe contacten op. Ik ga ook nakaarten met mensen, ze mogen me na de etappe altijd bellen. Na deelname hebben ze levenslang het recht om ons lastig te vallen. Dan denken we met plezier mee. We lopen graag een eindje met hen op, tijdens de etappe en ook daarna,” aldus Sjoerd.
Wat goed is, moet je niet veranderen
Na 15 jaar verwacht je misschien verandering in het programma. Toch is dat vrijwel niet het geval. Etappe Engelberg is gestart als een co-creatie van meerdere mensen. Jaap en Sjoerd zijn ook zelf als deelnemer meegegaan, om te ervaren hoe het was. Wat bevalt wel, wat moet een beetje anders. Zo is het programma steeds verder gefinetuned. Het resultaat is een tijdloze, stabiele basis.
“Wat we een keer hebben geprobeerd te veranderen, was onze rol”, vertelt Sjoerd. “Die is namelijk bescheiden. We hebben een keer geprobeerd presentaties te geven, maar dat sloot dan weer niet altijd aan op de persoonlijke vragen dus daar zijn we weer vanaf gestapt. Iedereen heeft eigen vraagstukken. We vinden het belangrijk dat de deelnemers leidend zijn.”
Maar de actualiteit wordt natuurlijk niet genegeerd. De etappe start de eerste dag altijd met een introductie op een thema. Van buiten naar binnen. Sjoerd legt uit: “We werken met een omgevingsanalyse. In wat voor wereld en context werk jij als schoolleider? Daar mogen deelnemers dan over nadenken. Vaak hebben we dan een kort introductiefilmpje en een woordje over de actualiteit. Soms staat leren centraal, of juist de grote machinerie van bureaucratische scholen. De laatste editie ging het over de invloed van AI op de wereld en op onszelf.”
“Wat is er leuker dan eindelijk eens een keer over jezelf praten? Met andere fijne mensen in eenzelfde rol? Nadenken over waar je vandaan komt en wat je beslommeringen zijn, is waardevol én zinnig om te doen.”
– Sjoerd Molenaar – adviseur –
Leuk om over jezelf na te denken
Veel onderwijsleiders nemen vaak niet de tijd om over zichzelf na te denken. Ze zijn altijd met anderen bezig. Sjoerd juicht dit echter wel toe. “Wat is er leuker dan eindelijk eens een keer over jezelf praten? Met andere fijne mensen in eenzelfde rol? Nadenken over waar je vandaan komt en wat je beslommeringen zijn, is waardevol én zinnig om te doen.”
Ondanks dat de actualiteit verandert, doen de vragen in het programma dat niet. Het is opvallend dat de vragen van deelnemers eigenlijk altijd hetzelfde blijven. Vooral twee type vragen poppen vaak op. Kernvragen die ook erg bij het programma passen, want dat gaat over authentiek leiderschap. “De wat jongere deelnemers hebben vaak vragen over hun persoonlijke effectiviteit”, deelt Sjoerd. “Hoe doe ik het als schoolleider? Wie ben ik? Ben ik goed bezig? Wat zou ik nog willen?
De tweede groep is wat ouder en denkt meer na over wat ze de komende periode tot aan hun pensioen nog willen doen. Blijf ik hetzelfde doen en ga ik dat dan ook op dezelfde manier doen? Of ga ik voor iets heel anders, of voor een andere aanpak?
Evenwichtige groepsdynamiek
Iedere etappe gaan er 8 tot 12 deelnemers mee. Het prettige volgens Sjoerd is dat er weinig haantjes meegaan. “Als er hele dominante mensen meedoen, roepen we die tot de orde. Gelukkig is dat niet vaak het geval. Je ziet dat er gelijkgestemden meedoen die elkaar enorm vinden en versterken in hun zoektocht. We vinden 12 deelnemers de max, anders leer je elkaar minder goed kennen en wordt het minder persoonlijk. We gaan voor intensieve contacten.”
Verder is iedereen serieus, merkt Sjoerd op. “Mensen zijn serieus, vanaf dag 1. En dat houden ze vol tot en met dag 5. We vliegen samen naar de bestemming, dus op het vliegveld breekt het ijs al. Deelnemers zijn niet gereserveerd, iedereen is gemotiveerd om er iets van te maken.
Tijdens de wandelingen lopen we in tweetallen, maar wel in het zicht van elkaar. We laten aan de groep over wie met wie loopt. Afgelopen jaar hadden we twee mensen die twee dagen samen gingen lopen. Zij waren nog niet uitgepraat. Soms komen er samenwerkingen voor het leven uit. De derde dag is vrijer, dan gaan deelnemers aan de slag met de oogst van de eerste twee dagen. Vaak is er dan behoefte om voor zichzelf wat te kraken en wat afwisselendere gesprekken aan te gaan.”
Een berg vol metaforen
Lekker in de buitenlucht wandelen en gesprekken voeren, is dus een gouden combinatie. Maar het Zwitserse gebergte levert meer op. Mooie metaforen bijvoorbeeld. “Afgelopen jaar liepen we voor het eerst een nieuwe wandeling”, vertelt Sjoerd. “Daar zat ook best een spannend stukje bij. Ik wilde een deelnemer twee wandelstokken geven. Die wilde hij eerst niet, daarna wel. Zijn inzicht aan het einde van de dag was ‘ik moet toch eens wat vaker hulp accepteren.’
Een andere dame vond het eng en begon te lachen. Ze hield meteen een spiegel voor; ‘doe ik dat vaker, als iets spannend is doen alsof ik het lollig vind?’ Die berg zit vol met metaforen, dat is mooi. Heel typisch is dat het weer vaak iedere dag een beetje beter wordt. Veel mensen zien dat als een teken; dat niet alleen de lucht is opgeklaard, maar ook hun hoofd.”
Ook stevig ontspannen
Na inspanning is het tijd voor ontspanning. Even genieten in de wellness, rondwandelen of een boek lezen op je kamer. Dat zorgt ook voor het luxe karakter van deze trip. “In de middag is het tijd voor ontspanning. Dan zitten Jaap en ik altijd in het zwembad, dan zijn wij bereikbaar. Daar vinden vaak leuke, korte gesprekjes plaats. Mensen komen even langs, hangen een beetje over de reling en kijken door een grote glazen wand naar de bergen.
Dat zijn de leuke momenten, één op één. Dat gebeurt onderling ook nog. Er komen mooie relaties uit. Er is een clubje dames geweest dat elkaar al gauw gevonden had en op basis daarvan een eigen intervisiegroepje heeft ontwikkeld, ook voor na de etappe. Dat is ontstaan in het stoombad.”
Het programma loopt door tot aan het begin van de avond. En dan is het tijd voor het diner en een borrel. “Iedereen kiest dan voor zichzelf wat ie doet. Nog even blijven borrelen of lekker naar de eigen kamer gaan. Er is alle ruimte om nog na te praten of lekker tot rust te komen. Over het algemeen doen Jaap en ik het licht uit,” lacht Sjoerd.
Moe maar voldaan naar huis
Na dag 5 zit iedereen de terugweg met een grote glimlach in het vliegtuig. Bij de één blijft het beter beklijven dan bij de ander, vertelt Sjoerd. “Sommigen gaan weer verder met de waan van de dag. Anderen veranderen kleine dingen. En een derde groep gooit het complete werkleven om. Eén van de deelnemers heeft tijdens de etappe bedacht ‘ik ga een nieuw leven beginnen, iets heel anders doen’. En dat heeft hij ook gedaan. Voor sommige deelnemers is het echt een keerpunt in hun loopbaan.
Dan zie je wat het oplevert, dat vind ik echt tof. Toen dacht ik ‘we doen nuttige dingen’. Ik vind het heel erg leuk om bij te dragen, daar doe je zo’n programma voor. Het is ontzettend mooi om te horen dat je het niet voor niets doen. De gedachte dat je nuttig bezig bent geweest en dat mensen het waarderen, wat wil je nog meer?”
De toekomst van de Etappe
Sjoerd hoopt nog jaren mee te gaan met de etappe, maar is ook bezig om het stokje over te dragen aan collega’s. “Jaap en ik worden een dagje ouder”, lacht Sjoerd. “Op een gegeven moment kunnen wij het niet meer. Gelukkig zijn er gegadigden genoeg. We hebben collega’s al eens laten kennismaken. In 2017 zijn we voor het 25-jarig jubileum van Beteor naar Engelberg gegaan. Dat was erg leuk. Maar ik hoop nog jaren mee te gaan, tot het écht niet meer gaat”, sluit Sjoerd af.
Meer weten over Etappe Engelberg? Kijk dan hier.
“Ik hoop nog jaren mee te gaan, tot het écht niet meer gaat”
– Sjoerd Molenaar – adviseur –