Leerlingendaling vraagt om herontwerp onderwijs, en snel ook
De meest voorkomende problematiek van dit moment? De leerlingendaling: het aantal 12-jarige leerlingen slinkt en flink ook in sommige regio’s. Goed nieuws voor de overbevolkte wereldbol, maar een uitdaging voor het voortgezet onderwijs. Eén ding staat als een paal boven water: op veel plekken is (meer) actie nodig. Liever vandaag dan morgen.
Samenwerken of elkaar de markt uit vechten?
Met 47 jaar werkervaring in het voortgezet onderwijs heeft dit vakgebied geen geheimen meer voor Onderwijsadviseur Henk van der Esch. Volgens hem heb je in het geval van omvangrijke leerlingendaling dan ook twee opties: “elkaar de markt uit vechten of samenwerken. Ik ben voorstander van dat laatste, want anders verdwijnt er uniek onderwijs in ons land en dat is zonde.”
“Ik ben een voorstander van samenwerken, anders verdwijnt er uniek onderwijs in ons land.”
– onderwijsadviseur Henk van der Esch –
Henk vindt het belangrijk dat er landelijk aandacht is voor deze krimpproblematiek. “Het thema leerlingendaling wordt soms onderschat. Dat was jaren geleden al, en nu nog steeds”, vertelt Henk. “Scholen houden zich bezig met de acquisitie van nieuwe leerlingen en hebben er dan een jaar lang geen ‘last’ van. Daardoor staat de urgentie vaak niet op het netvlies.”
Volgens Henk is dat aantal een equivalent van zo’n 100 scholen van de beschikbare 550: “zeker, immigratie heeft hier invloed op en kan een deel van het verlies aan leerlingen dempen, maar zijn dat er 141.000? Ik denk het niet.”
Krantenkoppen als ‘Nederland groeit harder dan ooit’ en ‘Bevolking Nederland maakt groeispurt door’ helpen daar niet bij en kunnen zelfs een verkeerd beeld geven. Het CBS verwacht echter een leerlingendaling van 141.000 leerlingen in het voortgezet onderwijs buiten de grote G4-steden (Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht) in de periode van 2016-2031.
Tijd voor verandering: herontwerp onderwijs
Wat te doen als je als school een forse leerlingendaling ziet aankomen? Daarover is Henk duidelijk: de samenwerking opzoeken. Liever vandaag nog dan morgen: “je ziet dat sommige schoolbesturen willen winnen van de concurrent, waarbij scholen soms onnodig moeten sluiten. We hebben scholen en hun medewerkers echter nodig om de samenleving zo goed mogelijk te bedienen.”
Hoe werk je dan samen en hoe pak je dat aan? Dat verschilt per regio en per school. Soms kun je niet anders en voeg je twee scholen samen in één bestuur, maar soms kom je al ver door goed te overleggen. Henk geeft een voorbeeld: “als je twee vmbo-scholen hebt die vrij dicht bij elkaar liggen en die meerdere profielen aanbieden. Dan kun je beter afspraken maken en sommige dubbelingen eruit halen. Of je maakt van een school een onderbouwvestiging als instroompunt voor een bovenbouw elders.”
Ingrijpend, maar succesvol
Henk: “In Doetinchem en Zutphen heb ik ingrijpende processen begeleid waar de keuze gemaakt moest worden om naar minder scholen te gaan. Wat heel belangrijk is, is dat je mensen een serieuze rol geeft in het veranderingsproces. Natuurlijk is het begrijpelijk dat men in het begin liever niet wil dat er iets verandert, maar als je elkaar beter leert kennen en samen de oplossing bedenkt dan zul je zien dat die muurtjes uiteindelijk afbrokkelen. Het is een proces om naar elkaar toe te groeien en dat moet je de ruimte geven.”
“Het leuke van een nieuwe school opbouwen is dat je een groep bevlogen professionals krijgt en een geweldige vernieuwingsslag kunt maken.”
– onderwijsadviseur Henk van der Esch –
Start op tijd en zie de leerlingendaling als een kans
Maar wat is nu het moment om in actie te komen? Henk zijn advies is om op tijd te starten met het voeren van gesprekken en het opzoeken van de samenwerking. Dan ben je nog groot genoeg om gelijkwaardig te gaan samenwerken en kun je voorkomen dat je geen keuze meer hebt. Sommige scholen komen helaas pas te laat in actie.
Henk erkent gelukkig ook dat nog al wat regio’s inmiddels wel goed bezig zijn: “in Doetinchem hebben we twee nieuwe scholen ontworpen en klas voor klas opgebouwd. Het leuke van dat proces is dat je dan een groep bevlogen professionals krijgt en een geweldige vernieuwingsslag kunt maken. Deze kwaliteitsslag is ook winst. Als je niet samengaat is het anders, maar als je samen moet gaan ligt er een geweldige kans.”