Sterk bestuur heeft sterk toezicht nodig. Hoe borg je dat?
“Sterk bestuur heeft sterk toezicht nodig!” Dat was een van de prikkelende openingen van Hartger Wassink op onze interne Beteor vakdag afgelopen week. Wat is dat eigenlijk ‘sterk toezicht’, en hoe kan je stap voor stap daarnaartoe ontwikkelen? De 200 jaar historie van het onderwijs in Nederland laat in ieder geval zien dat de discussie over bestuur én toezicht nog steeds springlevend is. Wanneer is onderwijs goed? En wanneer doet een school of bestuur het nu goed? Daarop is niet zomaar een eenduidig antwoord te geven. Dit komt mede doordat de onderliggende waarden van goed onderwijs of goed bestuur sterk kunnen afhangen van persoonlijke waarden, normen en overtuigingen (en met 20+ politieke partijen die aan de komende verkiezingen meedoen, weten we dat er grote verschillen kunnen zijn). Waarvan we overtuigd zijn, is dat toenemende professionalisering op dit vlak de kwaliteit van onderwijs (via een sterk bestuur) sterk kan verbeteren. Onze praktijkervaring en de prikkelende stellingen en input van Hartger leverden een paar mooie conclusies op!
1. De grootste uitdaging voor bestuur en toezicht is het zuiver houden van beide rollen
We zijn allemaal mensen en zitten vrij snel, bijna zonder het zelf te beseffen, in de modus waarin we mee oplossingen bedenken. Hierdoor lopen ‘we’ (ik ben sinds april van dit jaar ook Toezichthouder) het risico dat we op de stoel van de bestuurder gaan zitten. Hier helpt het gedachtegoed van Policy Governance heel goed.
Policy Governance geeft concrete aanknopingspunten over hoe en op welke manier je de rollen van bestuur en toezicht aanvullend kan houden. Het belangrijkste spel daarin? Dat is het gezamenlijk overeenkomen van een toezichtkader waarin het bestuur op basis van ijkpunten vormgeeft aan een strategie, een concrete aanpak, inclusief de wijze waarop het bestuur wil volgen of zelfs meten hoe effectief de organisatie is op die vlakken. Het bestuur bepaalt vorm en inhoud, toezicht toetst de plannen en resultaten op de nagestreefde maatschappelijke waarde zoals die in de ijkpunten is geformuleerd.
2. Sterk bestuur en sterk toezicht komt alleen tot stand in een continue (professionele) dialoog
De wereld verandert continu, van grote internationale bewegingen tot lokale ontwikkelingen. Scholen deinen hierop mee. Zij proberen deze ontwikkelingen te vertalen naar het best passende onderwijs dat leerlingen en studenten optimaal voorbereidt op hoe de wereld is over 4 tot 6 jaar. De ijkpunten van vandaag kunnen morgen niet meer passen.
De bestuurlijke aanpak van nu kan overmorgen precies de verkeerde kant op wijzen. Bestuur en toezicht moeten continu met elkaar in dialoog zijn om beide effectief te kunnen blijven werken. Om alle uitgangspunten van een vorige periode te ijken aan de werkelijkheid van de volgende periode! Maatschappelijke waarde evolueert en daarmee dient de visie op goed bestuur en goed toezicht ook te evolueren. Een eenmaal afgesproken toezichtkader is dus enerzijds een fantastisch houvast dat je er altijd bij kan pakken als je gezamenlijk een weg zoekt in het creëren van de voorwaarden voor goed onderwijs. Anderzijds borg je dat door regelmatige evaluaties, met als resultante dat het toezichtkader meegroeit met de werkelijkheid. En door dat proces altijd samen te doen, zullen bestuur en toezicht er ook geen onenigheid over krijgen. Hier geldt het motto: het toezichtkader is er voor ons, wij niet voor het toezichtkader.
3. Deze noodzakelijke dialoog is en blijft mensenwerk en vergt voldoende aandacht binnen evaluaties
Vanuit onze roots in de psychologie weten we dat verschillen van mening én onenigheid tussen mensen er altijd zullen zijn. Deze verschillen zijn heel waardevol, mits teams ze goed weten te hanteren. Echter, de “grote roze stinkende olifant” midden op de bestuurstafel is ook terug te vinden binnen besturen en raden van toezicht, én waar ze elkaar ontmoeten. Ons advies: regelmatige evaluaties doe je altijd over de as van de inhoud zoals hierboven besproken, maar ook over de as van het (onderlinge) proces en samenwerking! Alleen zo werk je toe naar sterk bestuur én sterk toezicht.
Voor de mensen die op de hoogte willen blijven van het gedachtegoed van Hartger Wassink en de publicatie van zijn nieuwe boek hierover: www.professioneledialoog.nl
Mark Haans
In dialoog over professionalisering van bestuur en toezicht? Neem contact op met Mark Haans van Beteor.