Moedig onderwijskundig leiderschap: patronen doorbreken in het onderwijs
“Heb het lef, heb het hart”
Op woensdag 6 november vond het 3e Frank Lambriks Symposium plaats met het thema “(Be)sturen met lef”. Tijdens de inloop van het symposium vroeg ik deelnemers op welke vragen ze een antwoord zochten deze dag. De reacties waren divers, maar wat me vooral bijbleef was de wens van velen om het onderwijs duurzaam te veranderen en patronen te doorbreken. Maar wat is daarvoor nodig? In deze blog deel ik mijn inzichten.
Na de keynote van Hartger Wassink besefte ik dat het vooral gaat om “hart te hebben”. Wanneer je ergens hart voor hebt, voel je je betrokken en verantwoordelijk vanuit een groter doel. Ter illustratie haalde Hartger een voorbeeld van Apple aan, waarbij een destijds nieuwe computer een lange opstarttijd had. De ontwikkelaar gaf aan dat dit probleem niet op te lossen was. Apple stelde de vraag: “En als er een leven vanaf zou hangen?” Het gevolg was dat de computer niet de gevraagde 10 seconden sneller opstartte, maar zelfs 24 seconden sneller werd.
Wat als we op die manier kijken naar wat nodig is in het onderwijs? Durven we te zeggen dat er daadwerkelijk levens van afhangen, weliswaar in figuurlijke zin? Steeds minder leerlingen vinden hun weg in het huidige systeem en de behoefte aan verandering wordt steeds urgenter. Leiderschap dat durft af te wijken van traditionele normen is essentieel om het potentieel van leerlingen te benutten.
De moed om te kiezen voor verandering: een conservatief systeem doorbreken
Er is moed nodig om uitspraken als “we doen het al jaren zo” en “deze leerling past niet in een reguliere school” achter ons te laten. Het gaat dan niet zozeer om de moed om deze uitspraken tegen te spreken of te weerleggen, maar veel meer om de moed om deze te vertalen naar een achterliggende vraag. Heb als onderwijskundig leider de moed om niet akkoord te gaan met deze uitspraken, maar om door te vragen en echt te luisteren. De kans is groot dat je erachter komt dat men wel wil veranderen, maar niet goed weet hoe.
Wat is onderwijskundig leiderschap en waarom is het nu cruciaal?
Onderwijskundig leiderschap is de bereidheid om patronen te doorbreken en een visie te hebben die het belang van alle leerlingen vooropstelt. Duurzame verandering begint bij een visie.
De Agorascholen zijn hier een goed voorbeeld van. Het uitgangspunt van deze scholen is: “Om kinderen gelijke kansen te geven moet je ze ongelijk behandelen.” Ooit startte Agora in Roermond, onder leiding van een klein aantal mensen met urgentiebesef. Inmiddels bieden 27 scholen in Nederland Agora-onderwijs.
Als onderwijskundig leider kun je het verschil maken door te beseffen dat je grote invloed hebt op het innovatie- en veranderpotentieel van je collega’s. Dat doe je door:
- Zelf een heldere visie te hebben op onderwijs en op leren. Wat vind jij belangrijk als het gaat om het leren van leerlingen en het leren van medewerkers? Welke normen en waarden horen hierbij?
- Jezelf goed te kennen. Jij bent immers het instrument waarmee je vooral werkt. Hoe ben je geworden wie je bent, wat of wie heeft jou hierin geholpen en wat heb je te ontwikkelen? Reflecteer regelmatig op je eigen gedrag en ga na wat er anders zou kunnen.
- Gedrag te vertonen dat leidt tot de gewenste verandering. Wanneer je jezelf goed kent en je kennis en vaardigheden op peil houdt, kun je gedrag vertonen dat helpend is. Wanneer je wilt dat je collega’s van elkaar gaan leren, zul je de mogelijkheden moeten bieden om dat te laten gebeuren. Dat betekent bijvoorbeeld dat je tijdens een teamoverleg intervenieert wanneer iemand gedrag vertoont dat niet helpend is. Je maakt als het ware het onbespreekbare bespreekbaar. Reken maar dat daar moed voor nodig is, maar vertrouw er ook op dat het uiteindelijk de basis wordt richting een lerende organisatie.
In 6 stappen naar moedig en effectief onderwijskundig leiderschap
Het is dus tijd voor moedig en effectief onderwijskundig leiderschap. Maar hoe kom je daar nou? Hiervoor heb ik 6 cruciale stappen op en rij gezet die je helpen bij deze ontwikkeling.
- Formuleer een duidelijke visie op verandering: bepaal welke specifieke veranderingen je wilt realiseren en waarom.
- Betrek je team en vergroot het draagvlak: deel je visie en inspireer je collega’s om mee te doen.
- Investeer in vaardigheden: ondersteun docenten met de benodigde trainingen of coaching zodat zij zich zeker voelen in hun nieuwe rol.
- Bouw aan een cultuur van experimenteren: creëer een veilige ruimte voor docenten om nieuwe onderwijsmethoden uit te proberen zonder angst voor negatieve consequenties.
- Monitor voortgang en vier successen: volg de voortgang van de veranderingen en beloon kleine successen om momentum te behouden.
- Blijf in beweging: houd je zaag scherp, reflecteer met regelmaat op je eigen handelen en onderhoud je kennis en vaardigheden.
Zo ondersteunt Beteor bij onderwijskundig leiderschap en innovatie
Dit zijn stappen die om focus en aandacht vragen. Gelukkig hoef je dit niet allemaal alleen te doen. Soms kan het enorm helpen om ervaren adviseurs van buitenaf mee te laten denken en helpen. Beteor biedt programma’s zoals:
- Onderwijskundig leiderschap: gericht op het versterken van de leiderschapsvaardigheden die nodig zijn om echte verandering te realiseren.
- Kickstart tot innovator: training voor onderwijsprofessionals die willen leren hoe ze verandering effectief kunnen begeleiden.
- Netwerken voor bestuurders en schoolleiders: ondersteunende netwerken waarin schoolleiders ervaringen kunnen delen en elkaar kunnen inspireren.
- De leiderschapsmatch: voor leraren die willen nagaan of zij van toegevoegde waarde kunnen zijn als mogelijk toekomstig schoolleider.
- Persoonlijke coaching: wanneer je het prettig vindt om regelmatig te sparren over de effectiviteit van je inspanningen.
Deze ondersteuning van Beteor biedt meerdere voordelen. Denk aan toegang tot expertise, leiderschapsontwikkeling en begeleiding bij de implementatie van innovaties in het onderwijs.
Conclusie: dit is nodig voor leiderschap in het onderwijs
Onderwijskundig leiderschap vraagt om moed, hart voor de leerlingen en een lange termijnvisie, gericht op structurele transformatie van het onderwijs.
Citaat van een schoolleider:
“Door regelmatig met een adviseur van Beteor in gesprek te gaan, houd ik de spreekwoordelijke zaag scherp. De persoonlijke benadering helpt me om echt te reflecteren, waardoor mijn gedrag als onderwijskundig leider authentiek en effectief blijft.”